نظام آموزشی و نظام سیاسی

مدرسه در ارتباط با نظام سیاسی در دو جهت عمل می کند :



- ایجاد گرایش منفی یا مثبت در فرد نسبت به نظام و عمل سیاسی


- ایجاد مهارت برای انجام عمل سیاسی


علاوه بر این ، نظام آموزشی در سطوح بالاتر ، نقش دیگری هم در ارتباط با نظام سیاسی ایفا می کند :


- ایجاد صلاحیت و شایستگی برای بر عهده گرفتن نقش های سیاسی .


در جوامعی که دارای نظام سیاسی قانونی اند ، کسانی که سابقه ی خانوادگی و اشرافیت دارند دیگر به صرف این سابقه نمی توانند نقش های سیاسی را عهده دار شوند بلکه آنانی که :


-از نظر ذهنی توان مندند ؛


- می توانند به خوبی تحلیل کنند ، راه حل ارائه دهند و در نتیجه خوب تصمیم بگیرند ، نقش های سیاسی را بر عهده دارند و این کاری است که نظام آموزشی انجام می دهد .


سوابق تحصیلات روسای جمهوری ، نخست وزیران ، وزرا ، معاونان و مشاوران و... این مدعا را تایید می کند .


بنابر آن چه گفتیم ، نظام سیاسی در صورتی که بخواهد دوام داشته باشد ، باید به طور مداوم متوجه نظام آموزشی باشد . مسیر بسیاری از جوامع که نظام آموزشی آن ها به جای تربیت افراد سازگار با نظام سیاسی ، افرادی ناسازگار تربیت می کند در نهایت به تغییر نظام می رسد . نمونه های این امر :


- نظام سیاسی خودکامه یا دیکتاتوری است که در نظام آموزشی آن مفاهیمی چون آزادی و برابری آموزش داده می شود و افراد به جای وفاداری به نظام دیکتاتوری برای به دست آوردن آزادی و برابری سر به شورش بر می دارند ؛


- نظام های وابسته که در آموزش آن ها ارزش هایی چون استقلال و کارایی برای افراد درونی می گردد و افراد در جهت ناسازگاری با این نظام ها تربیت می شوند ،


- در نظامی که اطاعت بی چون و چرا و تملق یکی از شیوه های دست یابی فرد به نقش های سیاسی است و در نظام آموزشی آن تملق و چاپلوسی امری غیر اخلاقی و مذموم تلقی شده ، فرد به ناسازگاری دچار می شود ،


- و....


تعجب نکنید !


این متن مربوط به کتاب مطالعات اجتماعی سال اول متوسطه صفحات 130-129 است .


جالب است که دراین متن طی یادداشت 14-5 از دانش آموزان و معلم خواسته می شود که این ها را در کلاس مورد بحث قرار دهند !


شاید مطالعه دقیق این متن ، این حسن را داشته باشد که معلمان و اولیاء دانش آموزان متوجه برخی ناسازگاری ها و تمردها پیرامون خود بشوند .


دانش آموزان تا زمانی که وارد زندگی اجتماعی نشده اند آرمان گرا هستند و اصلا مشخص نیست که با وجود گسترش و توسعه بیش از پیش وسایل ارتباط جمعی و نیز انتظارات آن ها از جامعه و مقایسه تطبیقی آن با دیگر جوامع بتوان این " آرمان گرایی " را با " واقعیات " جامعه پیوند زد ضمن آن که روز به روز فاصله نسل ها در حال افزایش است .


از سوی دیگر ، این متن هشداری است به برخی که معلم را غیر سیاسی           می خواهند !


اگر قرار است که مدرسه نسبت به نظام و عمل سیاسی گرایش مثبت و یا منفی ایجاد کند و در گام دوم مهارت را برای عمل سیاسی آموزش دهد و در آخرین مرحله صلاحیت و شایستگی در دانش آموزان برای بر عهده گرفتن این نقش های سیاسی در آینده در آن ها ایجاد کند  ؛ مگر ممکن است که عنصر معلم را منهای این کاراکترها در نظر گرفت ؟!


متاسفانه برخی آگاهانه مسائل مربوط به " صنف " معلمان را فقط در این حوزه می خواهند ...


از نظر آن ها سیاسی بودن یک معلم کاری زشت و نابخشودنی است و جالب است که برخی معلمان و تشکل های آن ها  نیزاین تفسیر را پذیرفته اند !


از نظر آن ها ، مسائل صنفی معلمان فقط در ارگانیزمی از سر به پایین خلاصه می شود و نیازهای بالاتر از این مرحله با این توجیه که فعلا نیازهای سطح پایین ارضا نشده اند به فراموشی عمدی سپرده می شوند !


قبلا در این حوزه به تفصیل سخن گفته ایم ...


اما نکته مهم این است که معلمان هرگز نباید نقش خود را به یک ماشین تدریس ( Teaching machine  ) کاهش دهند !
طبق آن چیزی که در بالا گفته شده است واقعا دورنما و افق آینده یک جامعه توسط معلمان ساخته می شود اما متاسفانه این خودباوری و اتکا به نفس مدت هاست که در نهاد معلمان به خاموشی گراییده است و ماشین ویرانگر " الیناسیون " به تدریج مرزهای انسانیت و آزادگی را پشت سرنهاده است ....


اگر معلمان واقعا خواهان اعاده اقتدار و مرجعیت خود در جامعه هستند باید که نقش اصلی خود را فراموش نکنند هرچند طی این فرآیند امری مشکل و طاقت فرساست ....